Ik heb gehoord dat je met een zengroepje bent begonnen?
Het vraagteken achter de zin klonk vragend, maar ook verdoken beschuldigend.
Hoe kom je erbij, mediteren, en dan nog wel zen! Komen de mensen daar nog de deur voor uit nu de winter voor de deur staat en de banken omvallen? En wat is de bedoeling, wat gebeurt daar dan?
Niets bijzonders. Zitten en blijven ademen.
En aan niets denken?
- Je kunt niet aan niets denken, je denkt altijd ergens aan, ook als je aan niets denkt.
Juist, ja. En... kan ik dat leren? Geef jij daar dan les in?
- Je kunt dat niet leren, je kunt daar geen cursus voor volgen. Alles wat je erover hoort of leest zal je weinig helpen, al is het goed er af en toe iets over te horen of te lezen. Maar dan moet je beloven dat je het meteen daarna overboord zult gooien. De vinger die naar de maan wijst is niet zo belangrijk als de maan zelf. En ik beschouw mezelf als een bijzonder kromme vinger. Begrijp je dat?
Nee...
Des te beter.
En helpt het? Ik heb horen zeggen dat je door te mediteren tot rust komt?
- Vergeet alles wat je hebt van horen zeggen. Mediteren helpt niet, niet mediteren evenmin. Er zijn geen wonderpillen of methodes. Mediteren betekent alleen dat je de dingen anders gaat bekijken, in het licht van de eeuwigheid…, zou Spinoza zeggen, in het licht van de leegte, zeggen doorgewinterde zenboeddhisten.
Dat klinkt chic. Ik houd wel van de leegte. Zo lekker al je zorgen van je afschudden en helemaal ontspannen, zo helemaal lekker leeg opnieuw beginnen, nadat je alles hebt uitgezweet. Een soort spirituele sauna. Wellness voor de geest.
- Goed gevonden, maar ik vrees dat het dat niet is. De meeste mensen die mediteren hebben last van rugpijn en stramme knieën en gaan tot overmaat van ramp dikwijls naar huis met het pijnlijk ‘spirituele’ besef van een verdriet (dukha) dat ze voordien niet onder ogen wensten te zien. Dan gaan ze hemel en aarde bewegen, al hun zielenkrachten bundelen, hun spirituele spieren opspannen om met uiterste discipline en wilskracht dat verdriet van zich af te zetten. Want er is hun verteld dat zen betekent loslaten.
Dat klopt. Alles loslaten. Gooi het overboord, denk er niet meer aan.
- En hoe meer je je voorneemt er niet meer aan te denken, hoe meer het treurige deuntje van verdriet zich opdringt, als een oorwurm.
Jamaar, zo is het ook nooit goed, wat je ook doet.
- Precies, loslaten betekent toch niet dat je iets wegdoet omdat het niet belangrijk is. Juist omdat het zo belangrijk is, moet je het los laten, op zichzelf laten staan, je er niet mee identificeren. Hetzelfde geldt voor je denken. Je gedachten komen en gaan, staan los van jezelf, je bent niet je gedachten. Die Gedanken sind frei, maar jijzelf bent dat ook. Helaas, ons verleden, onze opvoeding en Descartes hebben ons geleerd dat we maar zijn in de mate dat we denken. En in de praktijk van het dagelijkse leven kom je daar inderdaad een heel eind mee. Als denken echter na-denken en achter-denken wordt, dan gaan onze ideeën een eigen leven leiden en sleuren ons mee in hun maalstroom. We zeggen dan dat onze gedachten malen in ons hoofd. Wat zou het fijn zijn als het gemaal van dat molentje stilviel. De stilte zou oorverdovend zijn. In het begin, daarna zouden we er losjes en beweeglijk in vertoeven.