Vaak zeggen we tegen onszelf: “Zit niet te zitten, dóe iets!” Maar wanneer we aandacht oefenen, ontdekken we iets verrassends. We ontdekken dat het tegenovergestelde ons vaak meer kan helpen: “Wees niet alleen maar bezig, zit eens!”

We moeten leren om van tijd tot tijd te stoppen om helder te kunnen zien. In het begin kan ‘stoppen’ op ons overkomen als een soort verzet tegen het moderne leven, maar dat is het niet. Het is niet enkel een reactie; het is een manier van leven. Het overleven van de mensheid hangt ervan af of wij in staat zullen zijn ons gehaast te stoppen. We hebben meer dan 50 000 kernbommen, en toch kunnen we er maar niet mee ophouden om er nog meer te maken. ‘Stoppen’ is niet enkel het stoppen met het negatieve; het is ook de genezing een kans te geven om in te treden. Dat is het doel van ons oefenen - niet om het leven te vermijden, maar om te ervaren en uit te stralen dat geluk in dít leven mogelijk is en ook in de toekomst.1

 

In deze decembermaand wordt ons de martelende luxe geboden van drie koopzondagen. Begin januari komt er nog eentje bij, om de koopjesperiode wat luister bij te zetten. We weten dat het waanzin is, en toch kunnen we er moeilijk aan weerstaan en razen we winkel in, winkel uit, op zoek naar dat ene, unieke, ultieme en reeds vooraf nutteloos blijkende geschenk voor wie ons na aan het hart liggen. Gedurende het jaar zijn we zo druk bezig, dat ons de tijd ontbreekt te zeggen hoe na, daarom doen we het nu wat ingewikkelder: in cadeaupapier. Goed gemeend, ongetwijfeld, maar met een achteloosheid alsof we ons er snel van af willen maken om gauw, gauw maar weer over te kunnen gaan tot de orde van de dag. Zo is onze manier van leven. Wie daar kritische vragen bij stelt is een pretbederver, een zeurkous of een zuurpruim. Altijd kritiek, nooit eens blij, altijd de sfeer verpestend, en niet in staat om te genieten. Misschien klopt dat toch niet helemaal.

Wie vragen stelt bij de cadeautjesrace, is meer geneigd te ‘stoppen’, om helderder te kunnen zien waar het om gaat. Stoppen is inderdaad een manier van leven. Het wuwei van de Chinese meesters zet ons ertoe aan te stoppen, te handelen door niet te handelen, dat wil zeggen te handelen met bedachtzaamheid en aandacht, zonder iets te forceren, zonder zichzelf en anderen op te jagen tot het resultaat bereikt is. Onthaasten is niet bedoeld om de boel de boel te laten en lui achterover te leunen, maar om minder vaart te zetten achter ons dodelijk leven. Onthaasten doen we om meer te genieten. Het vruchtgebruik te genieten, door te kiezen voor alles wat vruchtbaar wordt en duurzaam blijkt. Dat kan alleen als we er de tijd voor nemen. Kwaliteit heeft alles te maken met tijd, tijd van toewijding en concentratie. Wees daarom nimmer achteloos. Doe alles met aandacht, als de ouderwetse ambachtsman.

Maar zelfs als we niet bezig zijn, ogenschijnlijk niets doen, als we zomaar zitten te zitten, doen we dat nimmer onoplettend. Ook dan schenken we trage aandacht en toewijding aan het allerkleinste en het allergrootste in en om ons heen. Echter (!) zonder erin op te gaan, maar met gleichschwebende Aufmerksamkeit.2 Zonder onze gedachten of de gebeurtenissen voor ons op te eisen of te willen manipuleren. Laat die gedachten maar vrij associëren, wij spreken ons niet uit over voorkeur of afkeur. Dat is de ware toewijding.

Stoppen, zwijgen, stil zijn, hoe doe je dat? De kloostertraditie heeft daar het patent op. Op vaste tijden wordt het werk, het bezig zijn, stilgelegd. Als de klok luidt, laat je het werk vallen en begeef je je de stilte in van de kapel. Zingen is daar niet de stilte doorbreken, maar ze juist tot haar recht doen komen. Stil zijn betekent: niet praten (zelfs geen monologue intérieur), ook niet om positieve dingen te zeggen.3

Alleen zo kan de Leegte van niet-doen, niet-weten, niet-zijn een plaats krijgen. Die Leegte wordt trouwens meer dan ooit aanwezig en haast tastbaar in de duisternis, zoals Benedictus zegt: vooral gedurende de uren van de nacht.4

 

In de duisterste uren van ons bestaan, als alles in en om ons heen stilvalt en leeg wordt, kunnen we leren helderder te zien waar het om gaat. Juist in de langste en donkerste nachten voor Kerstmis vieren we voorvoelbaar het licht.

____________

1 Thich Nhat Hanh (1991). Peace is every step. The path of mindfulness in everyday life. Londen: Rider.

Nederlandse vertaling: A. Pot (http://www.spiritualiteit.net)

2 De uitdrukking is van Freud.

3 …, zelfs niet als het goede, heilige en vruchtbare gesprekken betreft. (Regel van Sint-Benedictus: 6,3)

4 Regel van Sint-Benedictus: 42, 1