Je ogen zullen zijn als van een pasgeboren kalf…

 

Als je iemand zoekt die je ongezouten de waarheid zegt, dan ben je bij de taoïst Zhuang Zi aan het juiste adres.  Die oosterlingen hebben er het handje van weg om je genadeloos in je blootje te zetten. Niemand van ons zit erop te wachten vergeleken te worden met een pasgeboren kalf! Hoe kijkt zo een beest?

Op de lagere school hadden wij een meester die ons geregeld vertwijfeld verweet dat we naar zijn vraagstukken op het bord zaten te staren als een koe naar een trein.  Zijn abracadabra op het schoolbord maakte onze blik even wazig als die van de lome koeien langs de spoorlijn waarover een  stoom en roet brakende locomotief voortdenderde.

En nu komen die oude Chinezen van meer dan tweeduizend jaar geleden ons vertellen dat de blik van koe en kalf de enige juiste is! Het woord mindfulness was nog niet uitgevonden, maar de kneepjes van de aandachtstraining kon je toen blijkbaar al leren in eigen stal en weiland.

 

Wat heeft Zhuang Zi toch met dat kalf? Je ogen zullen zijn als van een pasgeboren kalf, dat niet naar het waarom zoekt.¹  Het domme kalf is wijs omdat het geen vragen stelt. Zoek niet naar het waarom, want ieder waarom is een antwoordloos waarom ². Oordeel niet, want je beschikt nooit of te nimmer over alle gegevens.  Raak niet aan het mysterie, want het blijft onvatbaar in woorden.  Spreek het niet uit, want nooit kan het tippen aan de stilte. 

Een pleidooi voor domheid dus?  Alles maar accepteren en over je kant laten gaan?  Je denken aan de kapstok hangen?  Blik op oneindig en verstand op nul?

Het gaat om een ander denken, een niet-denken.  Het gaat om een ander kijken, een niet-kijken.

 

Niet-kijken betekent dat je kijkt met een open blik, zodat alles op het scherm van je geest en gemoed verschijnt zonder dat je meteen wilt kijken wat je ermee kunt doen. Belangeloos kijken, zoals een kind, zoals wie wij afschrijven als verstandelijk gehandicapt of dement. Kijken zonder te grijpen, zonder zich te hechten. De Vlaamse psychiater Audenaert omschreef in De Morgen (29/1/14) mindfulness als leren aandacht hebben voor zaken zonder daar meteen iets mee te doen. Aandacht zonder waaromvraag, aandacht zonder doe-opdracht. 

Natuurlijk is ons praktisch handelen van het grootste belang in ons dagelijks leven, daar twijfelt niemand aan.  Het gaat er alleen om dat je handel en wandel er een zijn van niet-doen. Geen beladener term dan wu-wei.  De verleiding is groot om het te interpreteren als niets doen, gewoon bij de pakken neerzitten en de boel de boel de boel laten, ook al gaat die dan te langen leste naar de verdoemenis. 

Zo gemakkelijk komen we er niet van af.  Wu-wei roept ons op zo te handelen dat wat we tot stand brengen niet ten koste gaat van iets anders, dat wat we doen onszelf, onze medemens, onze aarde niet uitput.  Zo te handelen dat we in ons doen én laten attent blijven voor de kracht én de zwakte van ons ware zelf, onze buur, onze planeet. Dat veronderstelt dat we ons verstand helemaal NIET op nul zetten, maar het gebruiken door altijd, hier en nu de vraag te stellen of wat we doen vanzelfsprekend is. Kan onze moeite om de dingen te veranderen moeiteloos verlopen? Niet invasief, niet exhaustief? Of laden we met de prijs die we ervoor betalen een schuld op ons die we  in geen jaren meer kunnen inlossen?

 

Konden we maar alles doen met moeiteloze vanzelfsprekendheid. Konden we maar zo handelen, dat we vergeten dat we handelen; zo kijken, dat we vergeten dat we kijken; zo liefhebben, dat we vergeten dat we liefhebben. Zo opgaan in alles en in het geheel, dat we vergeten dat we er deel van uitmaken. Dat is contemplatie. Koe en kalf worden zonder te weten dat we het zijn. Daar staan, louter aanwezig zijn, en loeien.  Zachtjes, naar iedere trein die voorbijscheurt, ook hij zonder te weten dat hij voorbijscheurt

Je zo goed voelen dat je zelfs vergeet wat goed voelen is, dat krijg je pas wanneer je in je allerdiepste zelf goed zit en nooit ofte nimmer daarvan afwijkt. ³

_____________

1 Een andere vertaling luidt: Zo, wezenloos voor je uit starend, word je als een pasgeboren kalf, en zoek je niet langer naar de reden waarom!

Schipper, K. (2007). Zhuang Zi.  De volledige geschriften.  Het grote boek van het taoïsme. Amsterdam/Antwerpen: Augustus. (p. 284)

2  Bor, J., I. Bulhof (red.) (2001). Het antwoordloze waarom.  Filosoferen tussen Oost en West. Kampen: Agora.

3  Schipper, K. (2007). Zhuang Zi.  De volledige geschriften.  Het grote boek van het taoïsme. Amsterdam/Antwerpen: Augustus. (p. 254)