Vandaag gaan we te rade bij Yoka Daishi (665-713), aan wie de Avondlijke aansporing wordt toegeschreven die we iedere avond na de meditatie reciteren.
Ik neem een paar stukjes over uit zijn Lied van de verwerkelijkingsweg.1
Waarom zijn we zo vaak in de war? We weten het best zelf: omdat we ons bezig houden met onnutte zaken en hersenspinsels. Denk aan de neuswijze kakeling, waarover we het eerder hadden.2 Omdat we ons verliezen in takken en bladeren en geen oog hebben voor de wortel, zegt Yoka Daishi:
Boeddha’s Weg van Helder Gewaarzijn richt zich op de wortel
en verliest zich niet in takken en gebladerte.
We verliezen ons in de details, in onze kwaaltjes en pijntjes. En door al het geboomte zien we niet meer hoe het Bos van Helder Gewaarzijn er uitziet. We lopen vast in het struweel van onze kleine en grote ongelukken, in de doolhof van ons denken. Helder Gewaarzijn is niet het gewaarzijn van de zintuigen, die overigens leeg en vergankelijk zijn, maar richt zich op de onvergankelijke bron, die wij door de tijden heen hebben dichtgegooid met woorden en begrippen als God, de Ene, Natuur, Ware Zelf… Als we alle takken, die ons het zicht op de bron belemmeren hebben weggehakt - al die vooroordelen, conventies, en zekerheden, die samen ons zogenaamde ik vormen - , dan komt de wortel weer bloot te liggen. Dat kan in het begin eventjes pijnlijk zijn.
Je moet de weg nu eenmaal alleen bewandelen,
maar weet: alle wijzen kuieren op dezelfde Vredesweg.
Volg deze oude Weg met een licht hart,
niemand zal zich storen aan je wilde blik en harde knoken.
Dat van die wilde blik en harde knoken slaat niet op ons! Maar dat de Weg bewandelen vaak een eenzaam pijnlijk avontuur is, staat vast. Toch staan we er niet alleen voor. Ontelbare wijzen wandelen met ons mee, het zijn
de talloze onbekenden,
die al vanaf prehistorische tijden het licht hebben doorgegeven,
[aan] alle grote leraressen en leraren,
[aan] allen die de grondslag leggen voor de weg,
in verleden, toekomst en heden.3
Mooi, dat van die Bron waarnaar we terug moeten. Dan zijn we Verlicht! Eindelijk! Ja, dat zal wel, maar nu volgt de waarschuwing. ‘Voeten op de grond’ is en blijft een van de leidmotieven van zen.
1° Denk nu niet dat je alles bereikt hebt wat een zenboeddhist bereiken kan. Er valt niets te bereiken, en alles wat je vroeger tot houvast diende, is nu weggevallen:
Geen fout, geen geluk, geen verlies, geen winst:
niets te vinden in Nirvana.
2° Denk niet dat je alleen op basis van je inzet betere papieren hebt om de leegte (nirvana, de bron) te vinden. Wie ernaar streeft, loopt ze mis.
Laten we overdracht en onderricht belichamen,
stralend meditatie en wijsheid beoefenen, zonder hang naar leegte.
(…)
Deugdzaamheid beoefenen om de hemel te verdienen,
is als het afvuren van een pijl in de lucht.
De kracht gaat verloren en de pijl valt ter aarde,
en met hem alle verdienste.
Duidelijker kan niet: hang naar leegte, deugdzaam leven enkel en alleen om daarvoor in/met de hemel beloond te worden, het ziet er mooi en indrukwekkend uit, als een vuurpijl die de lucht wordt ingeschoten. Onvermijdelijk loopt zoiets met een sisser af: de pijl van onze verdiensten krijgt steeds minder vaart en stort te pletter op de aarde. Terug naar Af.
3° Denk niet dat je de weldaden van nirvana voor jezelf mag houden. De Avatamsaka soetra houdt het ons voor: mediteren zonder een groot hart heeft weinig zin, leidt in het beste geval tot meer wellness, ontspanning en beter-in-je-vel-zitten, maar veel meer zit er niet in. Mededogen, maha karuna, is de grondhouding:
Het Grote Mededogen is de essentie van de meditatie. Het is haar lichaam, haar bron en haar middel, om zich in heel het universum te verspreiden. Zonder dit “grote hart” van liefde en mededogen is de meditatie, hoe verheven die in andere opzichten ook mag zijn, van geen enkele waarde.4
Yoka Daishi zegt het zo:
En dat zeldzaam juweel is vrij inzetbaar
bij hulp aan anderen of bij het voeden van bezieling.
Altijd staat de oproep voorop zich in te zetten voor anderen en het grote hart van mededogen te bewaken.
_______________
2 Zenthema 113
3
4
http://www.mahakarunachan.be/wp-content/uploads/2010/12/04-Avatamsaka-sutra.pdf